Gaatjes voor de wetenschap

Je zit wat krap bij kas. Is het dan geen goed idee om de wetenschap een handje te helpen en als proefpersoon meteen wat cash binnen te harken?
Dat dacht ik dus een paar weken geleden. Ik kreeg een mail waarin me werd gevraagd mee te doen aan een EEG-experiment. 1500 Proefpersonen zouden er uiteindelijk meedoen aan dit onderzoek, en daar zou ik er één van worden.

Een paar jaar geleden had ik al mee heb gedaan aan experimenten van het FC Donders Instituut in Nijmegen. Ik heb toen zelfs mijn DNA afgegeven – ik moest even in een potje spugen – zodat de wetenschapper in kwestie mijn genenpakket konden koppelen aan mijn prestaties in de experimenten. Sindsdien ben ik blijkbaar gewild proefpersoon en word ik regelmatig bestookt met mails of ik nog eens mee wil doen. Een aantal uitnodigingen genegeerd dacht ik opeens, ach waarom ook niet. Je bent van de straat, verdient een beetje en help de wetenschap een stapje vooruit. De afspraak stond.

Ik wist ongeveer wat me te wachten stond. Bij EEG (elektro-encefalografie) worden er een aantal elektroden op je hoofd geplaatst die de hersenactiviteit direct onder de hersenpan meten. Kort door de bocht gaat dat zo: hersencellen oftewel neuronen communiceren met elkaar door middel van kleine stroompjes. Die elektriciteit loopt door verbindingen die elk neuron met andere in de buurt liggende neuronen heeft. Als er in een hersengebied veel activiteit is betekent dat dus ook dat daar veel stroompjes lopen. En al die elektriciteit bij elkaar veroorzaakt weer een elektrisch veld, dat tot op kleine afstanden te meten is. En dat is precies wat er gebeurt in een EEG-experiment.

‘Een EEG-experiment levert een verwaarloosbaar risico voor de proefpersoon’, stond  er te lezen op de website van het instituut. Bovendien is het een ‘niet invasieve procedure’, aldus de site. Zelfverzekerd liep ik het gebouw binnen. Tien minuten laten zat ik in een hokje zonder ramen met een computerscherm voor me.
Ik kreeg een tamelijk onmodieuze muts op (zie de foto hieronder) en ik was er bijna klaar voor. Voor me op het scherm verscheen een flink aantal donkerrode puntjes. ‘Dat zijn alle elektroden die nog geen goed contact met je hoofd maken’, liet de onderzoekster mij weten. ‘Om daar iets aan te doen moet ik je hoofd een beetje scrubben.’ Ok, scrubben… Scrub maar raak dacht ik, wat kan mij mis gaan? Er was mij immers belooft dat er niet-invasief te werk zou worden gegaan. Niets zou in mij snijden, boren of binnendringen.
De assistent ging echter niet zo zachthandig te werk. Bij elke elektrode kreeg ik een dot geleidende en vooral schurende gel op m’n hoofd. Door de elektrode met de schuurgel heen en weer te bewegen zag ik het desbetreffende puntje op het scherm groen worden, dat betekende dat de weerstand daar dus optimaal was geworden. Helaas ging dit vergezeld met een scherpe pijn op m’n hoofd. In het begin denk je, ach, kom op. Stel je niet zo aan, dat schuren doet niet zo heel veel pijn. Maar na het systematisch afwerken van alle 64 elektroden in de muts had ik er toch schoongenoeg van. Zeker wanneer het scrubben nog een keer over moest bij tegensputterende elektrodes.

Uiteindelijk was elk puntje op het scherm groen en heb ik het ruim twee uur durende computer-experiment met verve doorstaan. Daarna mocht ik mijn haren was, en kon ik de nu toch wel zuurverdiende 30 euro in Irischeques innen. Na het tevergeefs vragen of ik mijn loon ook niet gewoon in keiharde euro’s kon krijgen verliet ik de faculteit enigszins beteuterd.
Tot overmaat van ramp moest ik thuis in de spiegel constateren dat de rode puntjes op het scherm waren omgeruild voor rode gaatjes in mijn voorhoofd. Ik heb in de weken daarna nog regelmatig korstjes uit mijn haardos gewassen. Een tip voor vervolgonderzoek: misschien moet het FC Donders Instituut de term non-invasief nog eens bestuderen, want dit onderzoek bleek verre van.

De Irischeques liggen nog op mijn bureau. Te wachten tot ik eindelijk naar een winkel ga waar ze worden geaccepteerd. En terwijl ik ze nu aanstaar denk ik aan de 1499 andere proefpersonen 95936 gaatjes die zij zullen gaan oplopen voor de wetenschap.

Een EEG-muts. (Tim Sheerman-Chase via CC BY 2.0)